Burak czerwony (Beta Vulgaris L.)–należy do rodziny Chenopodiace. Pochodzi od buraka dzikiego, który występuje powszechnie na Bliskim Wschodzie, w okolicach Morza Kaspijskiego, w Indiach oraz między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Morza Czarnego.
W czasach starożytnych był uprawiany nie tylko w celach spożywczych, lecz także leczniczych. Pierwsze wzmianki o buraku pojawiają się w dokumentach pochodzących z Babilonii.
W Polsce burak ćwikłowy pod względem uprawy i wielkości spożycia jest drugim po marchwi warzywem korzennym. Udział Polski w uprawie buraka ćwikłowego stanowi aż 85 % produkcji w Unii Europejskiej. Spożycie wynosi 12-14 kg na mieszkańca rocznie.
Burak czerwony to unikatowa kopalnia dobroci dla zdrowia. Swoisty superfood! Korzenie buraka ćwikłowego są bardzo bogatym źródłem wielu niezwykle korzystnych dla zdrowia substancji – witamin (A, B1, B2, B3, B4, B5,B6,B12, C) , minerałów (potas, magnez, wapń, fosfor, miedź, chlor, fluor, cynk, bor, lit, molibden, sód , kobalt czy niezwykle rzadkich jak rubid i cez) , kwasów organicznych ( kas foliowy, jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy, nikotynowy )i związków bioaktywnych o właściwościach antyoksydacyjnych, takich jak antocyjany, czy kwasy fenolowe.
Swoją buraczaną (czerwono-filetową) barwę zapewniają burakom pochodne antocyjanów, głównie betanina. Należy ona do silnych przeciwutleniaczy (antyoksydantów), które chronią organizm przed niszczącym działaniem wolnych rodników. Betanina ma dodatkowo zdolność wnikania do wnętrza bakterii powodując zahamowanie ich rozwoju i rozmnażania. Wykazuje działanie antymiażdżycowe, przeciwzapalne i przeciwwirusowe. Pochodne antocyjanów hamują zlepianie się płytek krwi, która prowadzi do zatkania naczyń krwionośnych, ponadto obniżają kruchość naczyń krwionośnych, uszczelniające je. Polepszają również jakość widzenia poprzez wzmacnianie ukrwienie oka i stymulację produkcji rodopsyny. Betnina zawarta w buraku ćwikłowym hamuje utlenianie lipidów komórkowych. Zmniejszają ryzyko wystąpienia raka jelita grubego i odbytnicy. Wpływa również na regulowanie pracy wątroby, przewodów żółciowych oraz woreczka żółciowego.
Burak to naturalne źródło witaminy A, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek skóry, rogówki oka, układu pokarmowego i oddechowego. Jest produkowana głównie z beta-karotenu, dostarczanego z żywnością. Posiada antyoksydacyjne działanie, chroniąc błony śluzowe i skórę przed uszkodzeniami przez wolne rodniki. Neutralizuje również rodniki powstające w trakcie utleniania lipidów. Witamina A działa wspomagająco w leczeniu trudno gojących się ran, oparzeń, czy odmrożeń.
Burak czerwony pomaga w walce z wirusami, podnosi odporność. Buraki mają też działanie wykrztuśne, pomagają więc przy kaszlu. Buraki są naturalnym źródłem witaminy C oraz flawonoidów. Te substancje wzmacniają strukturę naczyń krwionośnych i podnoszą odporność organizmu.
W przypadku zmagania się z grypą lub inną chorobą wirusową, zaleca się zjadać buraki. Bogactwo witamin i minerałów przyczyni się do złagodzenia objawów, zwłaszcza jeśli dokucza kaszel.
Witamina B₁ wspomaga funkcjonowanie układu krwionośnego, mięśniowego, a także pamięci. Ze względu na obecność kobaltu i kwasu foliowego burak posiada właściwości krwiotwórcze. Zapobiega anemii, warunkuje prawidłowy rozwój płodu i pomaga usunąć z krwioobiegu homocysteinę, krócej wysoki poziom może wysyłać choroby serca.
Wapń zawarty w burakach wydatnie wspiera kości i zęby, a magnez zwalcza negatywne skutki stresu oraz wspomaga funkcjonowanie mózgu. Ponadto sód i potas odpowiadają za gospodarkę wodną organizmu, mangan zaś wchodzi w skład m.in. enzymów. Buraki posiadają w swoim składzie miedź, która odpowiada za gospodarkę żelaza.
Buraki przywracają również równowagę kwasowo- zasadową w żołądku, co jest ważne szczególnie dla osób jedzących dużo mięsa i słodyczy. Warzywo to ma bowiem działanie zasadotwórcze. Należy pamiętać, że zbyt kwaśny odczyn może prowadzić nie tylko do rozwoju nowotworu, ale także do osteoporozy, ponieważ osłabia układ kostny. Warto też spożywać również buraki dla złagodzenia skutków nadużycia alkoholu, czyli tzw. kaca. W przypadku problemów ze zgagą, pieczeniem czy nadkwasotą żołądka nieocenione są właśnie buraki.
Buraki są też idealnym dodatkiem do codziennej diety dla pań, które przechodzą okres menopauzy. Nie tylko zmniejszają one ryzyko zachorowania na osteoporozę, ale także dotleniają serce, zmniejszają ciśnienie, łagodzą uderzenia gorąca oraz migreny.
Osoby stosujecie dietę odchudzającą, często wybierają buraki. Są niskokaloryczne, lekkostrawne i ze względu na zawartość błonnika sprawiają wrażanie pełności. Ponadto przyspieszają przemianę materii, pomagają redukować tkankę tłuszczową i hamują apetyt na słodycze. Obecność cukrów w buraku działa pobudzająco i dodaje energii. Stanowią świetny detoks dla organizmu, bowiem buraki przyśpieszają wydalanie toksyn, poprzez stymulację pracy wątroby, jelit i nerek. Dodatkowo oczyszczają krew, obniżają jej ciśnienie i usuwają kwas moczowy z organizmu. Dzięki dużej ilości naturalnych pektyn pomagają także wydalać metale ciężkie, niebezpieczne dla układu trawiennego mikroorganizmy, a także nadmiar cholesterolu.
Buraki są również dobre na potencję, gdyż zawierają bor, który wpływa na produkcję hormonów odpowiedzialnych za wzrost libido oraz popęd seksualny.
Buraki poprawiają na stan skóry, włosów i paznokci. Zawarty w burakach potas wpływa pozytywnie na stan nawilżenia skóry, oprawia elastyczność i łagodzi trądzik. Cynk wzmacnia włosy i paznokcie, zapobiegając ich łamaniu. Jest więc sprzymierzeńcem przy zapuszczaniu i zagęszczaniu włosów oraz pomaga przy problemie często łamiących się i słabych paznokci.
Burak czerwony podnosi również wydajność fizyczną. Wyniki badań prowadzonych w Stanach Zjednoczonych pokazały, że biegacze, którzy przed zawodami jedli gotowane buraki, osiągali średnio o 16% wyższą wydajność niż biegacze, którzy zamiast buraków dostali żurawinę. Za ten efekt prawdopodobnie odpowiadają azotany, które rozszerzają naczynia krwionośne. Dzięki temu do komórek docierają większe ilości tlenu. Poprawia to ogólną wydolność organizmu.
Sięgajmy zatem często po buraki. Są naszym narodowym superfoods – wszechstronnie dobrym dla zdrowia.