Czarny bez, zwany również dzikim bzem, hyczką, białym bzem, bzem aptecznym, psim, gołębią pokrzywą, holounderem, bzowiną. Uznany jest za jedną z najstarszych roślin leczniczych i ozdobnych. Był stosowany już w starożytności do leczenia wielu chorób przez ojca medycyny Hipokratesa. Uważano go za drzewo życia. Wykorzystywano go między innymi do łagodzenia skutków oparzeń, czy pobudzania laktacji. Z czasem również wspomagająco w leczeniu cukrzycy. Znany jest jako naturalny antybiotyk i środek stymulujący odporność organizmu.
Czarny bez, czyli Sambucus nigra L. z rodziny Adoxaceae – piżmaczkowatych, to drzewo dorastające nawet do 9 metrów wysokości. Występuje m. in. na terenie Europy, Azji, w Ameryce Północnej i Południowej oraz w Północnej Afryce. Kwiaty, owoce, liście i korę wykorzystuje się powszechni w ziołolecznictwie i kosmetyce.
Czarny bez kwitnie w wiosną. Posiada drobne, lekko żółte kwiaty, zebrane w szerokie baldachy. Późnym latem owocuje w formie małych, kulistych jagód o intensywnej czarnej barwie. To właśnie one są źródłem wielu cennych substancji prozdrowotnych o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i antyoksydacyjnych.
W kwiatach czarnego bzu występują flawonoidy, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne, garbniki, ślady olejków eterycznych, sole mineralne. Owoce zaś, to bogactwo naturalnych pektyn, witaminy C, witamin z grupy B, prowitaminy i H, antocyjanów, garbników oraz soli mineralnych: wapnia, potasu, sodu i żelaza.
Czarny bez jest niezwykle cenną pod kątem pro-zdrowotnym rośliną, przez lata zapomnianą, do której należy powrócić. Jej wielozadaniowość zasługuje na to.
Czarny bez jest niezastąpiony w walce z przeziębieniami i grypą. Działa napotnie i wykrztuśnie oraz przeciwwirusowo i antybakteryjnie na szczepy H. Pylori, Strepsococcus pyogenes. Za sprawą wysokiej zawartości flawonoidów, spożycie czarnego bzu przyczynia się do obniżenia progu pobudzenia ośrodka termoregulacji, a także wzrostu odpowiedzi gruczołów potowych na podniesienie temperatury ciała. Zarówno działanie napotne, jak i przeciwzapalne sprawia, że czarny bez wspomaga powrót do zdrowia podczas przeziębienia czy grypy. Jedną z substancji aktywnych czarnego bzu są triterpeny. Udowodniono, że wpływają one na produkcję dużej ilości wodnistej wydzieliny w układzie oddechowym, co zdecydowanie ułatwia odkrztuszanie. Jest to istotne w przypadku wspomagania leczenia przeziębień i grypy.
Naukowcy z Uniwersytetu z Sydney sprawdzili antywirusowe działanie czarnego bzu. Ekstrakt z jagód tej popularnej rośliny podali bezpośrednio do komórek przed, podczas i po zakażeniu wirusem grypy. Badania wskazały, że czarny bez nie tylko hamuje przenikanie wirusa do komórek, ale także spowalnia jego namnażanie w już zainfekowanym organizmie. Norweskie zaś badania opisane na łamach „Journal of Internal Medicine” wykazały, że przyjmowanie przetworów z czarnego bzu w formie soku, czy syropu przyspieszyło zdrowienie u pacjentów zakażonych wirusem grypy średnio o 4 dni w porównaniu z grupą przyjmującą placebo. Udowodniono ponadto, że niektóre flawonoidy zawarte w owocach czarnego bzu mają zdolność hamowania działania wirusa grypy H1N1, a ich ekstrakt może hamować namnażanie niektórych szczepów wirusa HIV.
Czarny bez jest bogatym i cennym źródłem antyoksydantów (owoce czarnego bzu zawierają od 0,2 do 1% antocyjanów) . Dzięki temu hamuje się stres oksydacyjny i namnażanie wolnych rodników, a tym samym komórek nowotworowych. Antyoksydanty w postaci antocyjanów, czy flawonowi opóźniają również starzenie się organizmu.
Czarny bez aktywnie wspiera układ odpornościowych. Moduluje stężenie wydzielanych cytokin, czyli cząsteczek, za pomocą których komórki immunologiczne komunikują się ze sobą, wywołując określoną reakcję obronną w organizmie. Pobudzają go do aktywnej walki z infekcjami. Hamuje dodatkowo namnażanie się bakterii i wirusów. Naturalne wsparcie w postaci przetworów z czarnego bzu może stanowić skuteczne uzupełnienie leczenia farmakologicznego, czego efektem może być szybszy powrót do zdrowia podczas infekcji.
Czarny bez wykazuje również właściwości przeciwbólowe. Korzystnie działa w bólach reumatycznych, i migrenowych. Obserwuje się również poprawę z przypadku rwy kulszowej.
Czarny bez to regulator stężenia cukru we krwi i cholesterolu. Spożywanie produktów w postaci soku, czy syropu z czarnego bzu wpływa na zwiększenie widzielania insuliny przez trzustkę. W konsekwencji zapobiega wysokiemu stężeniu glukozy we krwi. Dodatkowo czarny bez oczyszcza krew usuwając z niej niekorzystne produkty powstałe w procesie przemian metabolicznych. Działa wspomagająco na pracę wątroby i układu pokarmowego. Obniża się także stężenie cholesterolu i trójglicerydów poprawiając tym samym profil lipidowy. Rutyna obecna w soku z czarnego bzu uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne, poprawia krążenia, wzmacnia wzrok.
Owoce czarnego bzu pozwalają wyregulować pracę układu trawiennego, moczowo-płciowego, immunologicznego. Usprawniają czynność wątroby i nerek oraz polepszają wydalanie toksyn bakteryjnych po kuracji antybiotykowej. Stosuje się je również w zaparciach i w chorobach skóry, głównie łuszczycy oraz w leczeniu obrzęków. Sok z owoców wykorzystuje się również jako naturalny barwnik.
Zachęcamy do korzystania z dobrodziejstw czarnego bzu w postaci soku, syropu czy konfitury, bo stare przysłowie potwierdza moc drzewa życia: „kto będąc chory, każdego dnia będzie ucinał sobie drzemkę w cieniu bzu, ten powróci do zdrowia”.